Aktualności

„Cicha godzina” w salach obsługi klientów NFZ. Dlaczego jest tak ważna dla osób w spektrum autyzmu?

• Jak można pomóc osobom z autyzmem w czasie załatwiania spraw urzędowych?

• Dlaczego ważny jest spokój i wyciszenie? Co oznacza określenie „spektrum autyzmu”?

• Rozmawiamy o tym z Marią Wroniszewską z Zarządu Fundacji SYNAPSIS.

 

Czym jest autyzm?

Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym. Jego przyczyny nie są w pełni znane, wiadomo jednak, że już od wczesnego dzieciństwa wpływa całościowo na rozwój i życie danej osoby. Może ujawnić się zależnie od czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Dotyczy szczególnie obszarów porozumiewania się z innymi osobami, relacji społecznych i wyobraźni.

Spektrum autyzmu jest zaliczane do niepełnosprawności o charakterze społecznym. Jest to niepełnosprawność ukryta i trwająca całe życie. Osoby z autyzmem, w tym osoby z zespołem Aspergera, nie mają widocznych znamion niepełnosprawności, ale często z uwagi na odmienność zachowania postrzegane są jako dziwne i niedostosowane do środowiska, w którym żyją.

Autyzm prowadzi do niepełnosprawności o różnym stopniu nasilenia, co może dotyczyć problemów w komunikowaniu się, kontaktach społecznych oraz ograniczeń w nabywaniu umiejętności samoobsługowych i samodzielności.

Na jakie bodźce osoby z autyzmem są szczególnie nadwrażliwe?

Osoby z autyzmem mogą być wrażliwe lub zbyt mało wrażliwe na wszystkie bodźce odbierane przez zmysły. Dotyczy to wzroku, słuchu, dotyku, smaku i węchu oraz równowagi. Najczęściej osoby te skarżą się na zbyt duży hałas, ostre, agresywne oświetlenie, zbyt dużą ilość bodźców, osób i nieprzewidzianych sytuacji w miejscach publicznych.

Czy autyzm jest niepełnosprawnością intelektualną?

Autyzm nie jest równoznaczny z niepełnosprawnością intelektualną, chociaż u części osób występuje jednocześnie autyzm i niepełnosprawność intelektualna. Konkretna osoba może mieć nasilone zaburzenia autystyczne, a jednocześnie być całkowicie sprawna intelektualnie. Jednak takie ograniczenia jak brak mowy czynnej, duża impulsywność, trudności w relacjach z innymi osobami i odmienny odbiór otaczającego świata przez zmysły mogą powodować dużą niepełnosprawność i niesamodzielność osoby z autyzmem. Może to prowadzić do sytuacji, gdy funkcjonowanie i zachowanie takiej osoby sprawia wrażenie, że ma ona jednocześnie niepełnosprawność intelektualną. Co więcej, pełna sprawność intelektualna w połączeniu z dużymi ograniczeniami w porozumiewaniu się, może wywoływać silny stres i frustrację, a to prowadzi często do nasilonych zaburzeń zachowania lub depresji, albo postawy wycofania z kontaktów społecznych.

Na co rodzice, czy opiekunowie powinni zwrócić uwagę? Co powinno ich zaniepokoić w rozwoju dziecka?

Ważne jest jak najwcześniejsze wykrycie zaburzeń autystycznych w rozwoju małego dziecka. Wszelkie wątpliwości w rozwoju dzieci już powyżej pierwszego roku życia warto konsultować z psychologiem lub pedagogiem specjalizującym się w diagnostyce autyzmu. Niepokoić może szczególnie nietypowy rozwój mowy u dziecka, brak reakcji lub nieadekwatne reagowanie na kontakt ze strony innych dzieci, lub osób dorosłych, brak reakcji na dźwięki, powtarzalne zabawy.

Objawy mogą być różne i najlepiej dokonać wstępnej oceny, czy jest powód do niepokoju, używając kwestionariusza MCHAT-R. Taki kwestionariusz jest używany w wielu państwach i jest dostępny elektronicznie. Można wypełnić go zdalnie i otrzymać wstępną ocenę punktową. Wystarczy kwadrans, by odpowiedzieć na pytania!

Następnie można podjąć decyzję, czy badać dziecko dalej już w bezpośrednim kontakcie z terapeutą. Taki kwestionariusz przeznaczony dla dzieci w wieku 16-30 miesięcy i jest dostępny na stronie www.badabada.pl.   

Co oznacza określenie „spektrum autyzmu”?

Określenie „spektrum autyzmu” ma na celu zwrócenie uwagi na to, jak różnorodne są osoby z autyzmem i w jak różny sposób autyzm może wpływać na ich życie.

Spektrum autyzmu obejmuje osoby, które mają pewne cechy wspólne, ale jeszcze więcej odmiennych. Ze względu na nieharmonijność rozwoju i wpływ autyzmu na wiele obszarów życia danej osoby powinniśmy sobie wyobrazić cechy osoby w spektrum w wielowymiarowej konfiguracji.

W spektrum znajdują się osoby, które:

• nie mówią, nie są samodzielne, mają niepełnosprawność intelektualną różnego stopnia,
• słabo mówią, z trudem nabywają samodzielność życiową, radzą sobie edukacyjnie z dużym wsparciem otoczenia,
• sprawnie mówią i komunikują się, mogą stać się w dużym stopniu samodzielne, korzystają z niezbędnego wsparcia bliskich lub instytucji pomocowych,
• bardzo sprawnie mówią, w pełni się usamodzielniają, podejmują pracę, zakładają rodzinę, często dopiero w dorosłości orientują się, że mogą być osobami w spektrum autyzmu.

Dlaczego tak ważne są spokój i wyciszenie?

Osoby z autyzmem mogą odbierać bodźce ze świata zewnętrznego inaczej niż inni ludzie. Mogą je odbierać w sposób bardziej wrażliwy lub pewnych bodźców nie zauważać, nie odbierać. Dla niektórych osób to inne odczuwanie przez zmysły jest źródłem cierpienia i powoduje chaos i lęk. Dotyczy to wszystkich bodźców — dźwiękowych, wizualnych, czuciowych, smakowych, węchowych i zmysłu równowagi. Stopień wrażliwości może być bardzo różny.

Z tego względu ważne jest, aby osoba z autyzmem miała możliwość przebywania w pomieszczeniu cichym, bez nadmiernych hałasów, bez obecności dużej liczby stłoczonych osób, bez pośpiechu i zdenerwowania. Wtedy takiej osobie łatwiej jest zapanować nad swoim zachowaniem, uspokoić się, zrozumieć całą sytuację, pozbyć się lęku.

Dlatego tak ważne są „ciche godziny” lub pokoje relaksu czy wyciszeń, aby osoby z autyzmem mogły spokojnie korzystać z usług w różnych instytucjach.

Jak można pomóc osobom z autyzmem w czasie załatwiania spraw urzędowych?

Osoby autystyczne zwykle czują, że są inne, że ludzie im się przyglądają, a czasem obawiają się z powodu braku informacji. Dlatego możliwość załatwiania spraw w wyznaczonej godzinie, w wyodrębnionym miejscu i w tempie dogodnym dla tej konkretnej osoby bardzo ułatwia korzystanie z wszelkich usług.

Każde czekanie w kolejce, przesuwanie w czasie, nieprzewidziane zdarzenia budzą niepokój i potencjalnie mogą wpłynąć negatywnie na sposób załatwiania sprawy lub uniemożliwić skorzystanie z usługi.

Jeżeli w trakcie załatwiania spraw dojdzie do przeciążenia sensorycznego i osoba z autyzmem zacznie okazywać niepokój, to warto zachować spokój, odpowiedni dystans i zapytać: „W jaki sposób mogę Pani/Panu pomóc?”. Pytanie można skierować do osoby dorosłej, jeżeli może rozmawiać, lub do osoby towarzyszącej. Warto posłuchać takiej porady, gdyż zwykle jest to reakcja najlepiej dobrana do potrzeb konkretnej osoby z autyzmem (np. czasem trzeba wyłączyć jakieś hałasujące urządzenie, otworzyć okno, bo jest zbyt duszno, lub podać szklankę wody).

Otwarta postawa na potrzeby osób z różnymi niepełnosprawnościami, gotowość do uwzględnienia indywidualnych potrzeb i tworzenie przyjaznej atmosfery bardzo pomaga osobom autystycznym w korzystaniu z wszelkich usług na równi z innymi obywatelami.

Więcej informacji i przykładów znajdziesz w opracowanych przez specjalistów Fundacji SYNAPSIS pakietach informacyjnych dla pracowników różnych instytucji — służby zdrowia, służb ratowniczych i interwencyjnych, mediów, administracji publicznej, prawników i rodziców.

Materiały do pobrania

„Cicha godzina” w NFZ

Jeżeli potrzebujesz spokoju i wyciszenia w czasie załatwiania spraw w NFZ, odwiedź nasze sale obsługi klientów w każdy wtorek, między godz. 14.00 a 15.00.

W każdy wtorek od 14.00 do 15.00 w salach obsługi klientów w naszych oddziałach wojewódzkich panują specjalne warunki. Wygaszamy lub przyciemniamy oświetlenie. Wyciszamy telefony i komunikaty głosowe. Rozmowy są prowadzone – zarówno przez pracowników, jak i klientów – w sposób cichy i niezakłócający spokoju.

Zarezerwuj dłuższą „cichą” wizytę

Osoby ze szczególnymi potrzebami oraz ich opiekunowie mogą także skorzystać z wydłużonego, 30-minutowego czasu obsługi w odizolowanym, wyciszonym pomieszczeniu. Zarezerwuj taką wizytę w oddziale wojewódzkim NFZ właściwym ze względu na miejsce zamieszkania. Możesz to zrobić przez:

• stronę internetową (sprawdź poniżej „Zarezerwuj wizytę w swoim oddziale wojewódzkim NFZ”)
• telefon – zadzwoń na infolinię NFZ: 800-190-590 (Telefoniczna Informacja Pacjenta). 

Zarezerwuj wizytę podczas „cichej godziny” w swoim oddziale wojewódzkim NFZ:

• Dolnośląski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Kujawsko-Pomorski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Lubelski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Lubuski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Łódzki Oddział Wojewódzki NFZ 
• Małopolski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Mazowiecki Oddział Wojewódzki NFZ 
• Opolski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Podkarpacki Oddział Wojewódzki NFZ 
• Podlaski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Pomorski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Śląski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Świętokrzyski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Warmińsko-Mazurski Oddział Wojewódzki NFZ 
• Wielkopolski Oddział Wojewódzki NFZ
• Zachodniopomorski Oddział Wojewódzki NFZ