Dla Pacjenta

To, w którym kraju będziesz opłacać składkę zdrowotną, zależy od Twojej sytuacji w Polsce, zanim podejmiesz pracę lub działalność gospodarczą za granicą.

Gdy w Polsce nie masz ubezpieczenia

Nie masz ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce i zaczynasz w innym państwie Unii Europejskiej (UE) pracę lub zakładasz tam działalność? Wtedy od chwili rozpoczęcia pracy lub działalności obowiązują Cię przepisy dotyczące ubezpieczenia zdrowotnego w tym kraju.

Jeżeli chcesz mieć dostęp do opieki zdrowotnej, zgłoś się do ubezpieczenia w tym kraju. Jeśli w danym państwie ubezpieczenie nie jest obowiązkowe i z niego zrezygnujesz, oznacza to, że rezygnujesz z dostępu do bezpłatnej opieki zdrowotnej.

Pamiętaj. Jeśli pracujesz za granicą, Twoi bliscy nie mogą Cię w Polsce zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego jako członka rodziny.

Gdy w Polsce jesteś na rencie lub emeryturze albo masz dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne

Pobierasz w Polsce rentę, emeryturę albo płacisz składki na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne? Gdy zaczniesz pracę lub działalność w innym kraju UE, polskie ubezpieczenie przestanie Cię obowiązywać. Jeżeli chcesz mieć dostęp do opieki zdrowotnej, zgłoś się do ubezpieczenia w tym kraju.

Gdy w Polsce masz ubezpieczenie zdrowotne jako pracownik lub przedsiębiorca

Jednocześnie pracujesz lub prowadzisz działalność w Polsce i w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej lub Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA)? Zwróć się do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, żeby ustalił, w którym państwie masz płacić składki. ZUS wyda decyzję, w której poda, które państwo będzie płacić za Twoje leczenie.

Pracownicy delegowani

Jeśli pracodawca oddelegował Cię do pracy do innego państwa członkowskiego UE lub EFTA na maksymalnie 24 miesiące, wtedy masz ubezpieczenie zdrowotne w Narodowym Funduszu Zdrowia (NFZ). Twój pracodawca musi uzyskać z ZUS zaświadczenie A1, które potwierdza Twój status pracownika oddelegowanego.

Służba cywilna i dyplomacja

Jeśli jesteś urzędnikiem służby cywilnej, a do pracy za granicę wysłał Cię pracodawca, wtedy masz ubezpieczenie zdrowotne w NFZ. Dotyczy to również sytuacji, gdy jedziesz na konferencję, szkolenie, manewry wojskowe lub ćwiczenia. Twój pracodawca musi uzyskać z ZUS zaświadczenie A1, które potwierdza Twój status pracownika oddelegowanego.

Jeśli jesteś członkiem korpusu dyplomatycznego i konsularnego i wykonujesz pracę w innych państwie członkowskim UE lub EFTA, masz ubezpieczenie zdrowotne w NFZ.

Gdy w Polsce jesteś zarejestrowany w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna

W Polsce masz status osoby bezrobotnej? Od momentu, gdy rozpoczniesz pracę w innym państwie członkowskim UE lub EFTA, obowiązują Cię przepisy dotyczące ubezpieczenia zdrowotnego w tym kraju.

Jeżeli chcesz mieć dostęp do opieki zdrowotnej, zgłoś się do ubezpieczenia w tym kraju. Jeśli w danym państwie ubezpieczenie nie jest obowiązkowe i z niego zrezygnujesz, oznacza to, że rezygnujesz z dostępu do bezpłatnej opieki zdrowotnej.

Gdy w Polsce jesteś zgłoszony do ubezpieczenia jako członek rodziny

Jesteś ubezpieczony w Polsce jako członek rodziny i zaczynasz w innym państwie pracę lub zakładasz tam działalność? Od tego momentu obowiązują Cię przepisy dotyczące ubezpieczenia zdrowotnego w tym kraju.

Jeżeli chcesz mieć dostęp do opieki zdrowotnej, zgłoś się do ubezpieczenia w tym kraju. Jeśli w danym państwie ubezpieczenie nie jest obowiązkowe i z niego zrezygnujesz, oznacza to, że rezygnujesz z dostępu do bezpłatnej opieki zdrowotnej.

 

Instytucja ubezpieczeniowa w państwie, w którym mieszkasz lub pracujesz, może od Ciebie wymagać potwierdzenia wcześniejszego ubezpieczenia, aby mogła:

• przyznać Ci prawo do świadczeń,
• objąć Cię przepisami danego kraju,
• ubezpieczyć Cię obowiązkowo,
• zwolnić Cię z ubezpieczenia.

Instytucja ta zobowiązana jest samodzielnie wystąpić z wnioskiem do NFZ o potwierdzenia Twoich okresów ubezpieczenia zdrowotnego.

Podaj nazwę oddziału wojewódzkiego NFZ. Wtedy instytucja wyśle takie zapytanie. Obecnie w Unii wprowadzany jest elektroniczny obieg dokumentów. Instytucje, w tym NFZ, wymieniają się danymi w bezpiecznej sieci elektronicznej.

Gdy pracujesz za granicą i nadal masz prawo do ubezpieczenia w NFZ, wówczas możesz wybrać jeden z trzech poniższych dokumentów: 

• Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego
• Dokument S1
• Zaświadczenie DA1

Sprawdź status swojego wniosku

Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego

Komu przysługuje EKUZ w związku z pracą

EKUZ w związku z wyjazdem pracowniczym możesz uzyskać, jeśli jesteś:

• pracownikiem oddelegowanym do pracy przez pracodawcę,
• osobą, która pracuje w kilku państwach członkowskich,
• członkiem korpusu dyplomatycznego i konsularnego lub urzędnikiem służby cywilnej,
• osobą bezrobotną, zarejestrowaną w urzędzie pracy, która udaje się za granicę w celu poszukiwania pracy.

EKUZ potwierdzi Twoje prawo do leczenia w trakcie pobytu w państwie członkowskim UE lub EFTA, do którego zostałeś oddelegowany lub gdzie poszukujesz pracy. Na jej podstawie będzie Ci przysługiwać leczenie, które:

• jest niezbędne i nieplanowane,
• zostanie udzielone w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej danego państwa,
• zostanie udzielone po to, abyś nie musiał wracać do Polski przed zakończeniem oddelegowania i mógł kontynuować pobyt w warunkach bezpiecznych dla zdrowia.

O zakresie świadczeń zdecyduje lekarz, który oceni Twój stan zdrowia i określi zakres leczenia, biorąc pod uwagę długość planowanego pobytu.

Pamiętaj. Jeśli skorzystałeś z leczenia w trakcie pobytu związanego z pracą i wróciłeś do Polski, możesz kontynuować bezpłatne leczenie za granicą wyłącznie za zgodą NFZ.

Ważne!

• Jeżeli studiujesz Wielkiej Brytanii zapoznaj się z zasadami obowiązującymi po 31 grudnia 2020 r. w zakładce Brexit
• Jeżeli nie jesteś obywatelem państwa członkowskiego UE, to nie możesz skorzystać z bezpłatnego leczenia na EKUZ w następujących krajach: Islandia, Norwegia, Lichtenstein, Szwajcaria, Dania.

Jak uzyskać EKUZ

Sprawdź zakładkę „EKUZ” > „Jak uzyskać EKUZ”.

Jeśli wyjeżdżasz w celu pracy, wybierz wniosek:

• Wyjazd w związku z wykonywaniem pracy (wyjazd pracowniczy)

Wniosek o wydanie EKUZ w związku z wykonywaniem pracy [PDF, 291 KB]

Jakie dokumenty złożyć razem z wnioskiem o EKUZ

Do wniosku dołącz jeden z poniższych, właściwych do Twojej sytuacji, dokumentów:

• jeśli jesteś pracownikiem oddelegowanym lub pracujesz w kilku państwach jednocześnie –zaświadczenie A1 wydane przez ZUS lub KRUS,
• jeżeli jesteś osobą bezrobotną poszukującą pracy – dokument U2, wydany przez urząd pracy;
• jeśli pracujesz w dyplomacji – informację od pracodawcy o wysłaniu na placówkę dyplomatyczną lub konsularną.

Sprawdź w zakładce „EKUZ”:

• jak złożyć wniosek,
• ile trzeba czekać na kartę.

Do kiedy ważna jest karta EKUZ dla osób pracujących

Kartę wydamy na okres, który będzie podany w jednym z dokumentów dołączonych do wniosku:

• zaświadczeniu A1,
• dokumencie U2,
• informacji od pracodawcy.

Ważne! Dokument A1 wydawany jest przez ZUS w formie elektronicznej. Musimy sprawdzić jego autentyczność. Robimy to przez weryfikację dokumentu na stronie ZUS lub za pomocą weryfikacji podpisu elektronicznego.

Jak skorzystać z leczenia na podstawie EKUZ

Jeśli potrzebujesz pomocy medycznej, weź ze sobą EKUZ, dowód osobisty lub paszport i udaj się do najbliższej placówki publicznej służby zdrowia w kraju pobytu. Pokaż dokumenty lekarzowi lub administracji placówki.

Z leczenia możesz skorzystać wyłącznie u świadczeniodawcy z publicznej służby zdrowa. Jeśli nie możesz ustalić, gdzie się zgłosić, sprawdź w zakładce „Zasady w poszczególnych krajach”. Znajdziesz tam również dane kontaktowe do lokalnej instytucji, która Ci pomoże.

Pamiętaj. Lekarz musi osobiście zobaczyć kartę i sprawdzić, czy jest zgodna z wzorem określonym w przepisach unijnych. Podanie samego numeru karty nie wystarczy.

Jeśli nie masz EKUZ, a musisz skorzystać z leczenia, sprawdź, czy możesz uzyskać dokument zastępujący EKUZ w zakładce „Wypoczynek w państwach UE/EKUZ” > „Wyjazd bez EKUZ”.

Podstawa prawna

Art. 19 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego

Decyzja Komisji Administracyjnej ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego nr S1 z dnia 12 czerwca 2009 r. dotycząca Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego.

 

Dokument S1

Komu przysługuje dokument S1

Dokument  S1 wydajemy:

• osobom, które przenoszą się na stałe do innego niż Polska państwa członkowskiego UE lub EFTA.
• osobom, które zostały oddelegowane do pracy za granicą na 12 miesięcy lub dłużej.

Jak uzyskać dokument S1

1. Aby otrzymać dokument S1, pobierz i wypełnij:

WNIOSEK O WYDANIE DOKUMENTU S1 OSOBIE CZASOWO PRZENOSZĄCEJ DZIAŁALNOŚĆ ZAWODOWĄ DO INNEGO PAŃSTWA UE/EFTA [DOC 132KB]
 

2. Do wniosku dołącz jeden z poniższych dokumentów:

• jeśli jesteś pracownikiem oddelegowanym lub wykonujesz pracę w kilku państwach jednocześnie – zaświadczenie A1, wydane przez ZUS lub KRUS na okres co najmniej 12 miesięcy,
• jeśli pracujesz w dyplomacji – informację od pracodawcy o wysłaniu na placówkę dyplomatyczną lub konsularną na okres co najmniej 12 miesięcy.

Ważne! Dokument A1 wydawany jest przez ZUS w formie elektronicznej. Musimy sprawdzić jego autentyczność. Robimy to przez weryfikację dokumentu na stronie ZUS lub za pomocą weryfikacji podpisu elektronicznego.

Pamiętaj. Jako pracownik oddelegowany, konsularny lub dyplomatyczny nie musisz zgłaszać zmiany miejsca zamieszkania, żebyśmy mogli wydać dokument S1. Takiego formalnego zgłoszenia zmiany oczekujemy wyłącznie od osób, które zmieniają miejsce zamieszkania na stałe.

3. Wyślij wniosek do właściwego oddziału wojewódzkiego NFZ.

Dane kontaktowe oddziałów wojewódzkich NFZ

Wniosek może złożyć za Ciebie również osoba upoważniona.

Pamiętaj. Jeśli jadą z Tobą członkowie rodziny, instytucja w państwie, do którego wyjeżdżasz, zweryfikuje kto zgodnie z prawem tego kraju może być członkiem rodziny i poprosi o takie dokumenty.

Do kiedy jest ważny dokument S1

Dokument S1 wydamy na okres podany w jednym z dokumentów dołączonych do wniosku o S1:

• zaświadczeniu A1,
• informacji od pracodawcy.

Pamiętaj. Jeśli przerwiesz pobyt za granicą i wrócisz do Polski, poinformuj oddział wojewódzki NFZ, który wydał dokument S1. Skrócimy jego ważność na dzień Twojego powrotu do Polski.

Co jeśli dostaniesz informację o wydaniu S1, ale w kopercie nie będzie tego dokumentu

Jeśli dostaniesz samą informację o przyznaniu S1, ale bez tego dokumentu, oznacza to, że wysłaliśmy S1 elektronicznie do instytucji, którą wskazałeś we wniosku.

W takim przypadku musisz się skontaktować z tą instytucją i uzyskać od niej lokalny dokument, który potwierdza Twoje prawo do świadczeń.

Jak korzystać z leczenia na podstawie dokumentu S1

Aby móc korzystać z dokumentu S1, musisz go najpierw zarejestrować w państwie, w którym mieszkasz.

Jeśli wydaliśmy dokument w wersji papierowej lub przesłaliśmy go elektronicznie do instytucji państwa, skontaktuj się tą instytucją, aby ustalić, jak ma być zarejestrowany S1.

Po rejestracji, otrzymasz krajowy dokument, który będziesz okazywać w placówce służby zdrowia.

Każde państwo członkowskie określa proces rejestracji samodzielnie.

Z leczenia możesz skorzystać wyłącznie u świadczeniodawcy z publicznej służby zdrowa. Jeśli nie możesz ustalić, gdzie się zgłosić, sprawdź w zakładce „Zasady w poszczególnych krajach”. Znajdziesz tam również dane kontaktowe do lokalnej instytucji, która Ci pomoże.

Pamiętaj. Po uzyskaniu dokumentu S1 nadal masz prawo do leczenia w pełnym zakresie w Polsce.

 

Zaświadczenie DA1

Komu przysługuje dokument DA1

Dokument DA1 potwierdzi Twoje prawo do leczenia związanego z wypadkiem przy pracy lub chorobą zawodową.

Wymagany jest tylko w krajach, w których skutki wypadku przy pracy lub chorobę zawodową leczy się w odrębnym systemie opieki zdrowotnej. Jest tak np. w Niemczech, Austrii lub Belgii. W takich krajach karta EKUZ nie wystarczy, jeśli leczenie związane jest z wypadkiem przy pracy.

DA1 możesz uzyskać, jeśli:

• masz zaświadczenie A1 wydane przez ZUS lub KRUS, które potwierdza, że maja do Ciebie zastosowanie polskie przepisy,
• w dniu, w którym doszło do wypadku, miałeś w Polsce ubezpieczenie wypadkowe i byłeś zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ,
• pracodawca lub podmiot wskazany w krajowych przepisach z zakresu wypadków przy pracy, uznał, że zdarzenie zostało zakwalifikowane jako wypadek przy pracy,
• ZUS przyznał Ci rentę z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Pamiętaj. Gdy pracujesz bez tego potwierdzenia, ryzykujesz, że w razie wypadku będziesz musiał ponieść pełne koszty leczenia.

O zakresie świadczeń decyduje lekarz, który oceni Twój stan zdrowia i określi zakres leczenia, biorąc pod uwagę długość planowanego pobytu.

Pamiętaj. Jeśli skorzystałeś z leczenia w trakcie pobytu związanego z pracą i wróciłeś do Polski, na kontynuację takiego leczenia musi wydać zgodę NFZ.

Jak uzyskać dokument DA1

1. Aby otrzymać dokument DA1, pobierz i wypełnij Wniosek o wydanie dokumentu DA1 (pdf, 22 kB).
2. Do wniosku dołącz:

• dokument, który potwierdza, że Twój wypadek został uznany za wypadek przy pracy, lub że cierpisz na chorobę zawodową;
• dokument, który zawiera opis skutków wypadku przy pracy lub choroby zawodowej;

3. Do wniosku dołącz również jeden z poniższych dokumentów:

• jeśli jesteś pracownikiem oddelegowanym lub pracujesz w kilku państwach jednocześnie – zaświadczenie A1, wydane przez ZUS lub KRUS,
• jeśli pracujesz w dyplomacji – informację od pracodawcy o wysłaniu na placówkę dyplomatyczną lub konsularną,
• jeśli pobierasz rentę –  dokument potwierdzający przyznanie renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Ważne! Dokument A1 wydawany jest przez ZUS w formie elektronicznej. Musimy sprawdzić jego autentyczność. Robimy to przez weryfikację dokumentu na stronie ZUS lub za pomocą weryfikacji podpisu elektronicznego.

Pamiętaj. Jeśli chcesz uzyskać dokument DA1 w związku z przeniesieniem miejsca zamieszkania do państwa, w którym leczenie skutków wypadku realizowane jest w odrębnym systemie opieki zdrowotnej, zgłoś formalnie zmianę miejsca zamieszkania.

4. Wyślij wniosek i dokumenty do właściwego oddziału wojewódzkiego NFZ.

Dane kontaktowe oddziałów wojewódzkich NFZ

Wniosek może złożyć za Ciebie również osoba upoważniona.

 

Do kiedy jest ważny dokument DA1

DA1 możesz otrzymać:

• bezterminowo, gdy wydajemy go w związku ze zmianą miejsca zamieszkania,
• na okres udzielonych świadczeń,
• na okres 30 dni, jeśli leczenie nadal trwa.

Pamiętaj. Jeśli skorzystałeś z leczenia w trakcie pobytu związanego z pracą i wróciłeś do Polski, na kontynuację takiego leczenia musi wydać zgodę NFZ.

 

Sprawdź status swojego wniosku

Od 1 kwietnia 2022 r. dokumenty A1 wydawane są przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie w formie elektronicznej.  Abyśmy mogli uznać taki dokument, musimy sprawdzić jego autentyczność.

Akceptujemy dokumenty A1 w następującej formie:

1. Wydruk dokumentu A1 sporządzonego w formie elektronicznej.

Dokument taki uznamy po pozytywnej weryfikacji wydruku dokumentu na stronie udostępnionej przez ZUS

2. Dokument A1 przesłany drogą elektroniczną, który jest podpisany jednym z podpisów:

1. elektronicznym podpisem kwalifikowanym,
2. elektronicznym podpisem niekwalifikowanym.

Dokument taki uznamy po pomyślnej weryfikacji podpisu elektronicznego. Wystawca podpisu świadczący usługę Wydawania certyfikatów niekwalifikowanych musi figurować w Rejestrze niekwalifikowanych usług zaufania prowadzonym przez Narodowe Centrum Certyfikacji1 (NCCert).

Sprawdź informacje o systemie ochrony zdrowia w wybranym państwie UE/EFTA

Stracisz prawo do karty EKUZ/Certyfikatu tz. EKUZ., dokumentu S1 lub DA1 m.in. gdy:

• zakończy się okres oddelegowania wskazany na zaświadczeniu A1 lub wskazany przez pracodawcę dla pracownika konsularnego i dyplomatycznego,
• oddelegowanie zostanie przerwane,
• podejmiesz zatrudnienie w państwie, w którym poszukiwałeś pracy z dokumentem U2,
• utracisz prawo do świadczeń w NFZ, np. w związku z rozwiązaniem stosunku pracy.

Twoje prawo do posługiwania się EKUZ/Certyfikatu tz. EKUZ, dokumentem S1 lub DA1 wygaśnie wówczas:

• z dniem zakończenia lub przerwania oddelegowania,
• z dniem podjęcia pracy w państwie, w którym szukałeś pracy z dokumentem U2,
• po upływie 30 dni od dnia utraty prawa do świadczeń.

Pamiętaj! Gdy korzystasz z dokumentów unijnych bez uprawnienia, musisz potem zwrócić koszty leczenia. W ten sposób narażasz się na ryzyko postępowania windykacyjnego.

Gdy delegujesz pracowników do pracy za granicę, zadbaj o to, aby mieli ze sobą Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ).

Co daje EKUZ pracownikowi

EKUZ potwierdzi prawo pracownika do leczenia w trakcie pobytu w państwie członkowskim UE lub EFTA, do którego został oddelegowany. Na jej podstawie będzie mu przysługiwać leczenie, które:

• jest niezbędne i nieplanowane,
• zostanie udzielone w ramach publicznego systemu opieki zdrowotnej danego państwa,
• zostanie udzielone po to, aby pracownik nie musiał wracać do Polski przed zakończeniem oddelegowania i mógł kontynuować pobyt w warunkach bezpiecznych dla zdrowia.

O zakresie świadczeń decyduje lekarz, który oceni stan zdrowia Twojego pracownika i określi zakres leczenia, biorąc pod uwagę długość jego pobytu.

Jak uzyskać EKUZ dla pracownika

Pracownik może wystąpić o EKUZ samodzielnie. Może też upoważnić do tego pracodawcę.

Takie upoważnienie powinno zawierać:

• dane osoby, która je wystawia,
• dane osoby, która została upoważniona do złożenia wniosku w imieniu pracownika, w tym numer dowodu osobistego lub innego dokumentu ze zdjęciem,
• informację o upoważnieniu do  złożenia wniosku oraz odbioru karty.

Jeśli masz takie upoważnienie, możesz:

• podpisać wniosek o EKUZ (dla jednego pracownika),
• przesłać wykaz Twoich pracowników oddelegowanych do pracy za granicą oraz wykaz z danymi członków ich rodzin, z którymi wyjeżdżają, zgłoszonych do ubezpieczenia zdrowotnego.

Wykaz ten powinien zawierać:

• imiona i nazwisko pracownika i członków rodziny,
• numer PESEL pracownika i członków rodziny,
• aktualny adres miejsca zamieszkania pracownika w Polsce,
• państwo, do którego pracownik został oddelegowany,
• okres oddelegowania,
• informacje o wypadku przy pracy lub chorobie zawodowej.

Wniosek lub pismo prześlij do oddziału wojewódzkiego NFZ.

Dane kontaktowe oddziałów wojewódzkich NFZ

Pamiętaj. Jeśli pracownik uległ wypadkowi przy pracy i w państwie, w którym pracuje, wymagają specjalnego dokumentu do leczenia skutków wypadku, sprawdź zakładkę „Jakie dokumenty możesz uzyskać, gdy pracujesz za granicą i jesteś ubezpieczony w Polsce – dokument DA1”.